2005,ντοκυμαντέρ σε σκηνοθεσία-σενάριο: Καλλιόπη Λεγάκη, φωτογραφία: Γιάννης Μισουρίδης, μοντάζ: Ηλίας Δημητρίου, ήχος: Γιώργος Βασιλείου, μουσική: Νίκος Παπαδογούλας, παραγωγός: Μαρία Γεντέκου
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
Ο Ηλίας Πετρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928, σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι το 1973. Πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό, πολέμιος των ακαδημαϊκών και του κατεστημένου, ο Πετρόπουλος ήταν ο πρώτος λαογράφος στην Ελλάδα που ασχολήθηκε με το περιθώριο και κατέγραψε πρόσωπα και πράγματα περιφρονημένα από την επίσημη ιστορία της χώρας του. Έζησε από κοντά ρεμπέτες, αλήτες, μάγκες, πόρνες και ομοφυλόφιλους, φυλακισμένους και καταδιωκόμενους, που έγιναν οι ‘ήρωες’ των βιβλίων του. Ακάματος συγγραφέας και ερευνητής έγραφε μέχρι το 2003 που πέθανε από καρκίνο..
“Και είπα στην γυναίκα μου:
όταν ψοφήσω στο Παρίσι, να κάψεις το κουφάρι μου στο κρεματόριο και να ρίξεις τις στάχτες μου στον υπόνομο. Τέτοια είναι η διαθήκη μου.»
Ο χαρακτηρισμένος ως εθνολόγος του περιθωρίου και ερευνητής του ασήμαντου, ο Ηλίας Πετρόπουλος, είναι μια περίπτωση την οποία τουλάχιστον όσον αφορά τα έργα του πρέπει να δούμε με ενδιαφέρον.
Προσωπικότητα δυναμική, αμφισβητούσε τα πάντα, δεν πίστευε σε κανένα θεσμό (θρησκεία, στρατό, πολιτικές παρατάξεις). Δηλωμένος άπατρις, αναρχικός και άθεος κατόρθωσε έπειτα από απαίτηση του να αποκτήσει αστυνομική ταυτότητα το 1972- εν μέσω δικτατορίας- με τον τελευταίο προσδιορισμό.
Τον Πετρόπουλο έλκυαν οι μειονότητες είτε εθνολογικές, είτε κοινωνικές. Μνημειώδη έργα του τα «Ρεμπέτικα τραγούδια», «Το εγχειρίδιον του καλού κλέφτη», τα «Καλιαρντά». Έχει στο ενεργητικό του περίπου 80 βιβλία, ανάμεσα τους και ποιητικές συλλογές και πάνω από χίλια άρθρα σε εφημερίδες. Συλλέκτης του «ανάξιου» και του περιφρονημένου, αυτού που εκμηδένιζε ο πολιτισμός, έφερε στην επιφάνεια αθέατες πλευρές της κοινωνίας και πλήρωσε με φυλακίσεις την έκδοση βιβλίων του. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι το 1973 και δεν γύρισε ποτέ ξανά στην Ελλάδα.
Για την δύσκολη σχέση με την γενέτειρα του δηλώνει: «Υπάρχει μια σχέση αγάπης-μίσους με την Ελλάδα, δηλαδή τον σημερινό ελληνικό χώρο, που βεβαίως δεν είναι αιώνιος. Αγνοώ τι σημαίνει ο χαρακτηρισμός “Έλλην” γι’ αυτό και γράφω την λέξη εντός εισαγωγικών. Προσωπικά είμαι “Έλληνας” αφού στην Ελλάδα βύζαξα, σπούδασα και έζησα 45 χρόνια, αλλά δεν μου διαφεύγει πως στην χώρα κατοικεί μια πανσπερμία λαών όπως στην Ιταλία την πρώην Γιουγκοσλαβία και στην Τουρκία. Αντιμετωπίζω τους “ Έλληνες” με παλμό, θαυμάζω τους “ Έλληνες” γιατί διατήρησαν την γλώσσα τους, απεχθάνομαι τους “Έλληνες” για τον χυδαίο ρατσισμό τους.
Ορκισμένος εχθρός της μετριότητας, σάρκασε ανελέητα την Ελλάδα, δημόσιους άνδρες, πνευματικούς, συγγραφείς και καλλιτέχνες. Δεν επέδειξε τον απαιτούμενο «σεβασμό» στις υπάρχουσες κοινωνικές ισορροπίες, κι έτσι έμεινε εκτός «αφιερωμάτων» ή «τιμητικών» εκδηλώσεων. Προσπαθώντας και ο ίδιος να συμφιλιωθεί με αυτήν την πραγματικότητα, έλεγε:
«Ότι έκανα στην Ελλάδα ήταν πρόωρο. Και το “άθεος” στην ταυτότητα και τα βιβλία και ο κώλος. Όλα ήταν πρόωρα»
«Αγαπώ τα τσογλάνια και τους κλέφτες και τις πουτάνες και τους χασικλήδες και τους ρεμπέτες και τους πούστηδες και τους τεμπέληδες γιατί καταφέρνουν και επιζούν κόντρα στην αστυνομία, κόντρα στο ποινικό μητρώο, κόντρα στην απαίσια ηθική των μικροαστών»
Ο Πετρόπουλος λογοκρίθηκε και καταδικάστηκε τέσσερις φορές από τα ελληνικά δικαστήρια για τον αναρχικό χαρακτήρα των γραπτών του. Για το βιβλίο του Τα ρεμπέτικα τραγούδια, που δεν έφερε σφραγίδα λογοκρισίας, η χούντα τον καταδίκασε σε πεντάμηνη φυλάκιση το 1968, όπως και για τα Καλιαρντά το 1972 και για το κείμενό του Σώμα, που δημοσίευσε στο περιοδικό Τραμ. Το 1972 διεκδίκησε και πέτυχε να αποκτήσει αστυνομική ταυτότητα η οποία ανέγραφε στο θρήσκευμα «άθεος». Μέχρι το 1998 —δηλαδή για πάνω από 25 χρόνια και μέχρι τα 70 του— εκκρεμούσε εναντίον του καταδίκη σε φυλάκιση για προσβολή της θρησκείας. Κουρασμένος από το κυνηγητό και απογοητευμένος, μετακόμισε στο Παρίσι το 1975, από όπου συνέχισε ασταμάτητα να γράφει βιβλία για την Ελλάδα.
Στα 40 χρόνια της συγγραφικής του δραστηριότητας, ο Ηλίας Πετρόπουλος, δημοσίευσε 80 βιβλία και πάνω από χίλια άρθρα. Με βασικό άξονα ό,τι ο ίδιος αποκάλεσε «λαογραφία του άστεως», το έργο του καταγράφει δομές, θεσμούς, τρόπους έκφρασης και αντικείμενα της ελληνικής λαϊκής κουλτούρας. Το ανέκδοτο έργο του είναι τεράστιο, μέρος του οποίου είναι λεξικογραφικό. Το «Υπο–Λεξικό», το «Λεξικό του πολιτικού λόγου», το «Ονοματολεξικό» και τα «Φλοράδικα» περιμένουν τη μεταθανάτια επιμέλεια και δημοσίευσή τους.
Το 2005 κυκλοφόρησε το ντοκυμαντέρ “Ηλίας Πετρόπουλος – Ένας κόσμος υπόγειος”, διάρκειας 61′, σκηνοθεσίας Καλλιόπης Λεγάκη, στο οποίο συντελεστές ήταν και ο ίδιος ο Πετρόπουλος λίγο πριν το θάνατό του.
Ο Ηλίας Πετρόπουλος πέθανε στις 03/09/2003, επιθυμία του ήταν να αποτεφρωθεί και η στάχτη του να ριχτεί στους υπονόμους του Παρισιού όπως και έγινε, ένα φθινοπωρινό πρωινό.